Ilustracje pochodzą z tekstu Wojciecha Mazana Formy osad i produkcji rolniczej na terytorium Śląska 1919–1989 opublikowanego w numerze FORMA. W eseju zestawione są przykłady osad rolniczych realizowanych w ramach strategii wewnętrznego kolonializmu przez Republikę Weimarską i Polską Rzeczpospolitą Ludową w okresie 1919 – 1989. Porównanie to pokazuje, jak za pomocą opozycyjnych form architektonicznych dwa osobne państwa prowadziły te samą politykę kolonizacyjną wobec obszaru Śląska. W przypadku Republiki Weimarskiej projekty tworzone przez Ernsta May’a przybrały charakter wernakularny (rys. 1), kontynuując tym samym założenia architektury realizowanej przez Davida Gilly’ego w ramach pierwszej wewnętrznej kolonizacji Śląska w drugiej połowie XIX wieku (rys. 2). W obu przypadkach zastosowanie tradycyjnych form jest wynikiem strategii, mającej na celu wpisanie nowych zabudowań w krajobraz wiejski podkreślając ich ciągłość w nim. W przypadku Polski Ludowej formalnie architektura osad pracowniczych lokowanych przy Państwowych Gospodarstwach Rolnych odczytywana może być jako nowoczesna, w zamiarze modernizująca i odcinająca się od tradycyjnych środków wyrazu (rys. 3).
W obu przykładach zabudowa realizowana przez kolejne państwa miała ten sam kolonialny cel, choć w każdym z nich posłużyły do tego zupełnie inne formy. Wyraz architektoniczny prezentowanych projektów zdradza intencje państwa i ujawnia jego chęć podporządkowania sobie terytorium Śląska.
