„Idea Disneylandów jest prosta. Będzie to miejsce dla ludzi szukających szczęścia i wiedzy” – „The Disneyland Story”
– tak w 1955 roku biuro projektowe WED (Walter Elias Disney) Enterprises opisywało inwestycję, której realizacja wpływa na przestrzenie naszych miast do dziś.
Symbolem Disneylandów jest zamek Królewny Śnieżki. Zawsze stoi na głównej osi wejściowej do parku, będąc dominantą przestrzenną i punktem odniesienia.
Forma zamku występująca w czołówce filmów Disneya jest przedstawieniem niemieckiego zamku Neuschwanstein. Prawdziwy zamek został zbudowany w XIX w. jako mieszanka stylów „neo-”, dziś jest dobrym przykładem historyzmu, jednak współcześni mu architekci krytykowali go jako kiczowaty. Historyzm odwoływał się do minionych stylów (tu: neoklasycyzmu i neogotyku). Zamek z czołówki przetwarza i interpretuje wizerunek Neuschwanstein, po czym ten obraz jest przetwarzany na serię zamków – atrap, które mają być sercem każdego Disneylandu.
Mamy więc do czynienia z kilkakrotnym kalkowaniem i przetwarzaniem elementów i wzorców, ignorującym logikę stylów, z których czerpią, traktując zamek jako scenografię, dekorację.
Disneylandy są prywatnymi parkami rozrywki, które są fenomenem kulturowym- przyciągając rokrocznie miliony odwiedzających-oraz przestrzennym tworząc w realnym świecie, zamknięty, komercyjny odpowiednik magicznego, bajkowego świata.
Tematyzacja przestrzeni, często opierająca się na fasadowości rozwiązań i przedstawieniu wyidealizowanej, uproszczonej, odartej z pierwotnych znaczeń wersji miejsca zyskała nazwę disneylandyzacji.
Walt Disney World Resort, Floryda, USA, 1971, oprac. własne
Tokyo Disneyland, Tokio, Japonia, 1973, oprac. własne
Disneyland Paris, Marne-la-Vallée, Francja, 1992, oprac. własne
Hong Kong Disneyland, Hongkong, Chiny, 2005, oprac. własne
Shanghai Disney Resort , Szanghai, Chiny, 2016 (w budowie), oprac. własne
Na całym świecie istnieje sześć parków rozrywki Disneyland. Wszystkie są budowane na tym samym schemacie przestrzennym, którego pierwotne założenia z 1953 roku pozostały widoczne do dziś. Każdy z istniejących parków, mimo podobieństw w układzie, występuje w zupełnie innym kontekście urbanistycznym. Analizując plany można zauważyć, że Disneylandy są projektowane „od kalki”.
Można wyróżnić w nich te same, wyraźne elementy, powodujące, że niezależnie w którym parku się znajdziemy, będziemy mogli doświadczyć podobnych przestrzeni, układów urbanistycznych, nawiązań do różnych krajów i kultur a nawet takich samych atrakcji.
W układach tych parków wyraźne są powtarzalne elementy: wejście przez jedyną bramę do parku-przejście do bajkowego świata. Kolejną przestrzenią jest plac wejściowy z pierzeją zabudowy „tradycyjnego zachodniego miasteczka” wraz ze sklepami, restauracjami. Główna ulica kończy się na wielkim, centralnym placu z promienistymi ścieżkami, które rozprowadzają odwiedzających po tematycznych obszarach. Na osi wejścia, za centralnym placem z fontanną stoi atrapa-scenografia zamku.
Cały park okala najczęściej wewnątrzparkowa kolejka. Po parkach rozsiane są te same atrakcje, takie jak rollercoastery, sceny, place zabaw, sklepy, restauracje i przestrzenie rekreacyjne.
Walt Disney World Resort, Floryda, USA, 1971, oprac. własne
Tokyo Disneyland, Tokio, Japonia, 1973, oprac. własne
Disneyland Paris, Marne-la-Vallée, Francja, 1992, oprac. własne
Hong Kong Disneyland, Hongkong, Chiny, 2005, oprac. własne
Shanghai Disney Resort, Szanghai, Chiny, 2016 (w budowie), oprac. własne
Parki Disneya działają na powtarzalnym schemacie przestrzennym (kalka) w zupełnie różnych kontekstach urbanistycznych. W obrębie parku jego otoczenie jest całkowicie ignorowane. Granice parku tworzą barierę przestrzenną, odwracają się od miejsca, w którym funkcjonują. Jedynie paryski Disneyland (il. 15), wiąże układ urbanistyczny parku z układem otoczenia – zaprojektowanym wraz z parkiem.
Wokół parku powstają obszary zapewniające jego obsługę – biura, hotele, magazyny, parkingi, które w przypadku części lokalizacji zajmują większą powierzchnię niż sam park.
Charakterystyczny dla parków w USA jest brak dogodnej komunikacji publicznej, mogącej dowieźć odwiedzających. W Azji i Europie zapewnione są specjalne linie kolejowe łączące park z miastem.
Disneylandy czerpią inspiracje z istniejących stylów, kultur i estetyk. Łączą je i prze-
twarzają w bajkowy, odrealniony obraz. Nie czerpią inspiracji z miejsca, w którym działają, ani architektonicznie, ani urbanistycznie. Można więc uznać ich układy za urbanistykę spadochronową – mogącą się dostosować do dowolnego miejsca.
Disneylandy są fenomenem kulturowym i przestrzennym. Na ich kształt ma wpływ zarówno chęć stworzenia bajkowej przestrzeni, możliwość kształtowania prywatnego terenu, jak i konsumpcjonizm czy globalizacja
